روغن صنعتی

روغن دیزل چیست؟

روغن دیزلی برای روان شدن حرکت قطعات موتور فوق العاده است؛ همچنین با خرید روغن صنعتی دیزلی می توانید دما را کنترل کرده و باعث محافظت از سلامت موتورهای دیزلی در تجهیزات سنگین و صنعتی شوید.

آیا می توان روغن های صنعتی را با یکدیگر ترکیب کرد؟

یکی از سوالات مهم در زمینه خرید روغن صنعتی، این است که آیا می توان روغن های صنعتی را با هم ترکیب کرد؟ باید بگوییم که مخلوط کردن روغن های صنعتی ممکن است منجر به تولید محصولی با خصوصیات متفاوت شود اما نتیجه مخلوط کردن روغن های صنعتی به نوع روغن و فرمولاسیون شیمیایی آن ها بستگی دارد.

در برخی موارد، مخلوط کردن روغن صنعتی مختلف، ممکن است بسیار پر کاربرد بوده و در برخی موارد دیگر، منجر به کاهش کارایی و عملکرد نادرست روغن شود؛ در هر حال نمی توانیم پیشنهاد دهیم که این کار را انجام دهید یا خیر.

اگر دو روغن با پایه ها و افزودنی های مختلف را با هم مخلوط کنیم (مثل روغن معدنی و روغن سنتتیک) ممکن است که سازگاری آن ها با یکدیگر مناسب نباشد و باعث تشکیل رسوبات شود؛ بنابراین تعاملات شیمیایی بین افزودنی ها منجر به کاهش کارایی و عملکرد نامطلوب شود. بهتر است اگر تخصصی در این زمینه ندارید، این کار را انجام ندهید و به جای این کار می توانید از روغن چند منظوره استفاده کنید.

کاربرد روغن صنعتی

روغن های صنعتی همانطور که اشاره شد، دارای طیف وسیعی از روغن ها با کاربرد صنعتی هستند. بیشترین کاربرد انواع روغن صنعتی در کشتیرانی و صنایع دریایی، صنعت تولید سیمان، حمل و نقل هوایی، صنایع شیمیایی، داروسازی، صنایع غذایی، صنعت برق، چاپ و بسته بندی، صنایع فلزکاری، نساجی و.. است.

یکی از تقسیم بندی آن ها براساس میزان گرانروی است. روغن های صنعتی که برای روانکاری مورد استفاده قرار می گیرند، با توجه به کاربردشان در ورانکاری در صنایع سبک یا سنگین، با یک غلظت مشخص ویسکوزیته مورد استفاده قرار می گیرند.

روغن های روانکار که با نام روغن های سبک شناخته می شوند، دارای ویسکوزیته ۵ الی ۱۰ سانتی استوک هستند و در صنایع سبک مورد استفاده قرار می گیرند. هر یک سانتی استوک (cSt) برابر با یک میلیمتر مربع بر ثانیه است؛ برای مثال آب در دمای ۲۰ درجه سانتی گراد دارای ویسکوزیته یک سانتی استوک است.

روغن پلی گلیکول چیست؟

برخی از قطعاتی که نیازمند روغن هایی با مقاومت بسیار بالا هستند تا در مقابل اکسیداسیون و دماهای مختلف مقاوم بمانند، از روغن های پلی گلیکول با وظیفه خاصی که دارند استفاده می کنند.

این روغن ها از ترکیب پلیمرهای گلیکولی هستند که از طریق واکنش های شیمیایی (نظیر پلیمریزاسیون و یا کندانسیون) ساخته شدند. این گونه روغن ها عموما از اتیلن گلیکول، پروپیلن گلیکول یا دیگر گلیکول ها به دست می آیند.

روغن صنعتی پلی گلیکول دارای کاربردهای متنوعی هستند که در ادامه به بررسی چند مورد از آن ها خواهیم پرداخت:

• در کمپرسور هوا، گیربکس و حتی توربین ها از این گونه روغن ها استفاده می کنند؛ چرا که قدرت روانکاری در آن بسیار بالا است
• این روغن به تنهایی توانسته عملکرد قطعات را بهبود داده و نقش به سزایی در سیستم داشته باشد
• از نظر دمایی و اکسیداسیون، روغن صنعتی پلی گلیکول مقاومت بالایی از خود نشان داده است
• در اثر فعالیت بالا برخی قطعات یا در مجاورت قرار گرفتن آن با احتراق و شعله، باعث تولید گرمای زیاد شده و به همین خاطر از این روغن ها استفاده می شود

روغن پلی گلیکول صنعتی نیز به دلیل خواص اب دوستی و سازگاری با پوست در تولید محصولاتی مثل شامپو، مواد آرایشی و مراقبت از پوست، دئودرانت ها و… کاربرد فراوانی دارند؛ بنابراین کاربرد این روغن ها در تولید محصولات بهداشتی و آرایشی بر تولیدکنندگان این صنعت نیز پوشیده نیست.

همچنین این روغن در صنایع مرتبط با پلاستیک سازی به عنوان ماده پلاستیک کننده در سنتر رزین ها و عامل ضد گرد و غبار در پودر تالک هم استفاده می شود. در مطالعات شیمیایی و کارهای تحقیقاتی مثل سنتزهای شیمیایی و پژوهش های بیو شیمیایی نیز بسیار استفاده می شود. به دلیل خواص منحصر به فردی که خرید روغن صنعتی پلی گلیکول ها در صنایع مختلف به دست می آورید، می توانید از آن به عنوان یک جایگزین مناسب برای روغن های معمولی استفاده نمایید.

طبقه بندی روغن های صنعتی

۳ سیستم عددی برای طبقه بندی گرانروی روغن ها وجود دارد؛ ۲ عدد از آن ها برای روغن های موتوری، بنزینی و دیزل است و سیستم دیگر برای روغن های صنعتی است. در روغن های صنعتی بیشتر از روغن های تک درجه بهره گیری شده و تفاوتی با روغن های موتوری و صنعتی نداشته و تنها نوع مواد افزودنی به کار برده شده در آن ها، ممکن است متفاوت باشد.

طبقه بندی گرانروی روغن های موتوری توسط انجمن مهندسی آمریکا

همانگونه که گفته شد گرانروی، اصلی ترین عامل شناخت و کاربرد روغن است. انجمن مهندسی آمریکا Society Of American Engineering (SAE) یک سیستم طبقه بندی گرانروی را برای روغن های موتوری طراحی کرده است. در این سیستم روغن ها با شماره هایی که مرتبط با گرانروی آن ها که در یک دما مشخص بوده طبقه بندی شده است؛ زیرا دماهای کم و زیاد در کارکرد روغن موتور نقش اساسی دارد. دو روش مجزا یکی در دماهای کم و دیگر در دما زیاد برای اندازه گیری گرانروی به کار برده شده است.

مهمترین دماهایی که برای دامنه گرمای زیاد در نظر گرفته شده است، ۴۰ و ۱۰۰ درجه سانتی گراد است. برای درجه های کم نیز تا ۳۰- درجه سانتی گراد از روش آزمایش شبیه سازی کارتل (CCS) که یک نوع ویسکومتر گردنده بوده، بهره گیری شده است. گرانروی در دمای منفی را بر اساس واحد سانتی پواز (CP) که گرانروی مطلق روغن در دماهای پایین است، محاسبه می کنند. عدد اندازه گرفته شده، نشان دهنده آسانی حرکت روغن در موتور است.

واحد دیگر گرانروی سانتی استوک (cSt) است که به آن گرانروی سینماتیک روغن در دماهای زیاد می گویند. عدد اندازه شده، بیان کننده زمانی است که مقدار معینی روغن از یک لوله مویین (اوروفیس) با اندازه مشخص عبور کند. در این سیستم، روغن هایی که مناسب بهره گیری در دماهای پایین است، در فصل زمستان با حرف لاتین W مشخص می شود.

بیشترین گرانروی این روغن ها نباید بیشتر از گرانروی پیشینه مشخص شده باشد؛ همچنین این روغن ها باید قابلیت پمپاز در دما مشخص شده توسط SAE را دارا باشد. روغن هایی که مناسب برای بهره گیری در دماهای بالا بوده، دارای گرانروی به شرح جدول آرایه شده است. برای مثال روغنی با طبقه بندی ۱۰ الی ۳۰ w بدان معنی است که این روغن در فصل زمستان معادل ویژگی های روغنی با گرید ۱۰ و تابستان ۳۰ است که به آن ها روغن اتوماتیک نیز گفته می شود.

طبقه بندی کیفی روغن صنعتی

روغن های روان کننده، از نظر کیفی به روش های گوناگون طبقه بندی شده است. مشخصه های این طبقه بندی توسط ارتش آمریکا، موسسه نفت آمریکا، سازندگان گوناگون ماشین و موسسه های دیگر معین شده است. این طبقه بندی ها نشان می دهد که برای یک موتور به خصوص، چه نوع روغنی لازم است.

با توجه به پیشرفت سریع علم مهندسی که تولیدات مکانیکی نیاز به روانکار صنعتی با مشخصه های بهتری هستند، به سرعت استانداردهای روغن صنعتی بهبود می یابد.

در سال ۱۹۷۰ میلادی، موسسه نفت آمریکا American Petroleum Insitute (API)، انجمن آمریکایی برای آزمایش و مواد American Society For Testing And Material (ASTM) و انجمن مهندسان خوردو با همکاری سازندگان موتور، سیستم طبقه بندی کیفی API برای روغن های موتوری را به وجود آورند.

این طبقه بندی براساس آزمایش های موتوری که سطح های مرغوبیت را برای روغن های گوناگون ارزیابی می کند، بنا نهاده شد. اکنون سیستم طبقه بندی API شامل ۱۸ طبقه بندی کیفی است. در کل، ۸ طبقه بندی با حرف S برای روغن های مورد بهره گیری، موتورهای بنزینی و ۱۰ طبقه بندی با حرف C برای روغن های مورد استفاده در موتورهای دیزلی تدوین شده است.

این سیستم طبقه بندی، یک سیستم با انتهای باز بوده و اجازه می دهد که طبقه بندی های نو مورد نیاز که مورد توافق انجمن های مهندسی و سازندگان موتور قرار گرفته باشد، به آن افزوده شود. همانگونه که در گذشته اشاره شد، این سطوح مرغوبیت به علت تغییر در طراحی موتورها و همچنین فن آوری نو ساخت مواد افزودنی روغن های به سرعت از رده خارج می شود. به طور مثال، روغن های موتوری بنزینی از نظر سطح کیفی، از کمترین رده یعنی SA تا SN که دارای بالاترین سطح کیفیت روغن موتور است، تقسیم بندی شده است.

درجه بندی روغن های صنعتی براساس گرانروی SAE

درجه بندی روغن های صنعتی براساس درجه بندی گرانروی است؛ بنابراین هر چه گرانروی روغن بیشتر شود، عدد مربوط به مشخصه روغن نیز به مراتب بیشتر خواهد شد. از سایر مشخصه های روغن می توان به حرف W که روی اکثر روغن های صنعتی به خصوص روغن موتور، نوشته می شود و مربوط به مشخصه Winter است بر مبنای دمای سرد و گرم تست می شود. معمولا دما سرد بر روغن ها منفی ۱۸ درجه سانتی گراد و دما گرم در ۱۰۰ درجه سانتی گراد تعریف شده است.

روغن صنعتی براساس گرانروی به ۲ دسته تک درجه ای (Mono Grade) و چند درجه ای (Multi Grade) تقسیم بندی خواهند شد. به لحاظ عمومی، می توان گفت که روغن های صنعتی چند درجه نسبت به تک درجه ای کیفیت بالاتری دارند.

درجه بندی روغن های صنعتی براساس کیفیت سطح API

همانطور که اشاره شد API استاندارد آمریکایی مربوط به روغن صنعتی است. استاندارد API در دو کلاس مربوط به روغن های صنعتی ماشین آلات بنزینی که به اختصار با حرف S نشان داده می شوند، معرفی می گردند و کلاس مربوط به ماشین آلات صنعتی که به اختصار با حرف C نشان داده می شوند، تولید و عرضه می شوند. لازم به ذکر است که حرف S مخفف کلمه Serves و به معنی نماینده ایستگاه های تعویض روغن و حرف C مخفف کلمه Commecial که به منای تجاری است.

نحوه تولید روغن صنعتی

بیشترین ماده تشکیل دهنده روغن صنعتی، روغن پایه است که روغن پایه باید با مواد افزودنی مخلوط شوند. روغن پایه به صورت مایع است که از نفت خام گرفته می شود. برای تولید روغن پایه، استفاده از برش مواد نفتی، تصفیه روغن های کارکرده و تولید به روش مصنوعی مرسوم است. مواد افزودنی در واقع مواد شیمیایی با ترکیبات پییده ای هستند که با افزودن آن ها به روغن پایه به مقدار مشخص، می توان خصوصیات مورد نیاز در روغن صنعتی ایجاد کرد یا مشخصات روغن صنعتی را بهبود بخشید.

برای تهیه روغن صنعتی، ابتدا عملیات تقطیر نفت خام انجام می شود. این کار در چند مرحله تقطیر در جو و تقطیر در خلا انجام می شود تا یک برش نفتی خاص حاصل شود که گرانروی، نقطه اشتعال و نقطه ریزش معین داشته باشد؛ سپس در واحد آسفالت گیری، مواد آسفالتی که ته مانده برج تقطیر در خلا هستند با تزریق حلال پروپان استخراج می شود.

در مرحله بعد، ترکیبات نامطلوب موجود در روغن با استفاده از روش های مختلف از روغن جدا شده و باعث بهبود شاخص گرانروی روغن می گردد. پس از عملیات تصفیه روغن، در واحد موم گیری، پارافین های سنگین که به صورت جامد هستند، با استفاده از روش انحلال و فیلتراسیون از روغن جدا می شوند.

سرانجام در واحد تصفیه هیدروژنی، عناصر زائد مانند گوگرد، ازت و اکسیژن از روغن خارج شده تا روغن در ماشین آلات و در شرایط سخت پایداری بیشتری داشته باشد. روغن پایه پس از طی تمامی مراحل فوق، به واحد مخلوط کنی ارسال می شود و در آن جا با اضافه کردن مواد افزودنی مناسب، انواع روغن های صنعتی مطابق با استانداردهای بین المللی تولید می شود.

استانداردهای یک روغن صنعتی خوب چیست؟

کشورهای پیشرفته از حدود زمان ۱۹۵۰ میلادی، شروع به استاندارد گردآوری و تهیه استاندارد برای روغن های صنعتی کردند. در این بین در آمریکا سه موسسه مهندسی ASTM، SAE و API سعی در جمع آوری استاندارد مشخصی برای روغن صنعتی کردند و در نهایت استاندارد روغن های صنعتی تحت استاندارد SAE معرفی شدند و نام API برای استاندارد روغن های صنعتی آمریکا تصویب شد.

استاندارد API که نشان دهنده کارایی و کیفیت روغن است، در کشورهای دیگر مانند انگلستان از استاندارد API استفاده می کنند. بر همین مبنا کشورهای اروپایی نیز پیرو همین موضوع استاندارد دیگری تحت عنوان استاندارد ACEA را معرفی کردند و کشور ژاپن استانداردی را تحت عنوان استاندارد ILSAC را معرفی کرد. البته API، ACEA و ILSAC تنها استانداردهای موجود برای روانکارهای صنعتی نمی باشند و شرکت های دیگر مانند مرسدس بنز آلمان، شرکت ماک آمریکا، روغن های صنعتی مخصوص با استاندارد خاص خودشان را تولید عرضه می کنند. در ادامه ویژگی هایی که می توانیم بگوییم یک روغن صنعتی خوب است را بیان می کنیم:

• جلوگیری از تنش و برخورد ضربه در ابزار آلات مختلف
• آسانی حرکت قطعات در خودروها و ماشین آلات
• پایین آمدن اصطکاک قطعات درگیر درکار
• محافظت از قطعات دستگاه مورد استفاده در برابر خوردگی، سایش و زنگ زدگی
• افزایش طول عمر وسایل قطعات و دستگاه ها
• انتقال قدرت هیدرولیک
• کاهش مصرف انرژی در صنایع مختلف
• دارای بودن مهر استاندارد کیفیت کالا